مسجدجامع خسروشاه
نمایی از داخل مسجد جامع خسروشاه در روز جشن نیمه ی شعبان سال 1392
مسجد جامع خسروشاه ؛ یکی از مساجد قدیمی ایران است که جزو آثار ملّی ایران به شمار می آید.
زمان ساخت دقیق این مسجد مشخّص نیست؛ ولی برخی از افراد قدمت مسجد را با توجه به کتیبه و دست نوشته ی یافته شده بر روی یکی از ستون های آن -که احتمالا توسط معماران بنا نوشته شده است- و عددی چهاررقمی در آن وجود دارد، چیزی حدوداً بیش از دویست سال ذکر کرده اند. اما به نظر می رسد قدمت واقعی بنا فراتر از آن باشد و احتمالاً به دوران صفوی برسد. چرا که در آن زمان در اکثر شهرها و روستاها مساجدی ساخته شدند و مسجد دیگری نیز در خسروشاه ، از همین دوران به جامانده است.
نمایی از درب ورودی قدیمی مسجد جامع خسروشاه در مرداد ماه سال 1394
معماری بنا کاملا سنتی است و سقف آن از گنبد های کوچک و بزرگ ساخته شده است. درب فرعی مسجد که امروزه از آن استفاده نمی شود چوبی است و کنده کاری های زیبایی بر روی آن نقش بسته است. نمای بیرونی مسجد از آجر های قرمز قدیمی تشکیل شده است و در قسمت های فوقانی دیوار ها یک ردیف کاشی کاری نیز به چشم می خورد که برخی از کاشی های آن کنده شده است. بخش قدیمی ساختمان مسجد سه در وروری دارد که یکی از آن ها برای ورود به قسمت مردان و دیگری برای ورود به قسمت زنان اختصاص داده شده است و یکی از درها نیز که طرح های زیبایی بر روی خود دارد، درحال حاضر بلا استفاده میباشد.
پس از ورود به داخل مسجد اولین چیزی که توجه هر فردی را جلب می کند، خواجه نشین هایی است که در دور تا دور مسجد قرار گرفته اند. در دیوارهای کناری مسجد به جز دو ضلع آن، سکوهایی حدوداً یک متر بلندتر از سطح، برای نشستن افراد – عموماً مسن تر- در نظر گرفته شده اند. در دست راست مسجد نیز محراب و منبر قرار دارد. با آن که دیوار های مسجد گچ کاری شده اند، امّا محراب به شکلی استادانه و زیبا کاشی کاری شده است. در یک سوی محراب، چند متر این طرف تر دربی قرار دارد که به سمت حیاط مسجد باز می شود و در آن سو نیز قفسه ی کتاب و یک بوفه ی شیشه ای دیگر قرار دارد که چندی از آثار قدیمی مسجد را در خود نگه داشته است. در دیوار کنار آن نیز تصاویر شهدای خسروشاهی دفاع مقدّس نصب شده است. تصویر 37 شهید و جاویدالاثر ابهّتی خاص به مسجد بخشیده است... .
در ورودی اصلی مسجد از قسمت مردان مانند همه ی مساجد دیگر بخش کوچکی برای قرار دادن کفش ها اختصاص یافته است که البته طبق گفته های افرادی که مسجد را پیش از بازسازی اخیر مشاهده کرده اند؛ این مکان اندکی متفاوت با زمان حال بوده و کاربری دیگری نیز داشته است. از جمله بخش بسیار کوچکی برای گرفتن وضو و البته بخشی نیز به عنوان چایخانه اختصاص یافته بود. درحال حاضر لوازم مربوط به چایخانه ی قدیمی مسجد که شامل سماور بزرگ و قدیمی، استکان های زیبای سنتی و وسایل دیگر می شود، در بخش داخلی دیوار همین قسمت درون یک بوفه به نمایش گذاشته شده است.
یکی دیگر از پدیده های جالب درون مسجد، ستون های پهن آن هستند که دور تا دور هر یک از آنها حداقل 8 نفر میتوانند بنشینند و در قسمت پایینی آنها بخش هایی چوبی برای تکیه دادن افراد؛ بر روی ستون ها نصب شده است. بین هر چهار ستون، یک گنبد کوچک در سقف مسجد قرار دارد و گنبد مرکزی از همه ی گنبدهای دیگر بزرگتر است. در یکی از ستون های مسجد؛ کمی آن سوتر از محراب، کتیبه ای قاب گرفته شده است که دست نوشته ای قدیمی بر روی دیوار مسجد را در بر دارد و همان طور که گفته شد به نظر میرسد باید مربوط به زمان ساخت بنا باشد. در قسمتی از آن نیز یک عدد چهار رقمی به چشم میخورد که اگر سال ساخت بنا به ه.ق. در نظر گرفته شود، قدمت مسجد به بیش از دویست سال می رسد.
نمایی از درب ورودی حیاط مسجد جامع خسروشاه که دیوارهای اطراف آن در سال های اخیر به شکل سنّتی و حالت قدیمی مسجد ساخته شد؛ مردادماه 1394
این مسجد در دهه ی 70 ه.خ. بازسازی شده و بر استحکام آن افزوده شد. همچنین در سال های اخیر در دهه ی 90 بخش هایی از دیوارهای اطراف درب ورودی این مسجد از سمت حیاط، به شکل حالت سنّتی بنا تکمیل شده اند. این اثر ملّی در تاریخ 28 شهریورماه 1386 با شماره ی 19568 در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شده است.
کتیبه ی موجود در یکی از ستون های مسجد جامع خسروشاه
